TIN TỨC

Giới thiệu ISO 21925 và EN 1366

Trong lĩnh vực an toàn cháy nổ, ISO 21925 và EN 1366 đều là các tiêu chuẩn thử nghiệm đánh giá khả năng chịu lửa của Van chặn lửa (fire dampers) trong hệ thống thông gió. Tuy nhiên, chúng được ban hành bởi các tổ chức khác nhau: ISO 21925 là tiêu chuẩn quốc tế do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) ban hành, còn EN 1366 là bộ tiêu chuẩn châu Âu do Ủy ban Tiêu chuẩn Châu Âu (CEN) ban hành. Cả hai tiêu chuẩn nhằm mục đích kiểm tra khả năng ngăn cháy lan qua các lỗ mở đường ống gió khi có hỏa hoạn, nhưng phạm vi và cách áp dụng có thể khác nhau. Để hiểu mối liên hệ giữa chúng, cần xem xét phạm vi kỹ thuật từng tiêu chuẩn, yêu cầu tuân thủ theo quy định pháp lý, và liệu chúng có thể được coi là tương đương hoặc thay thế cho nhau hay không. Bài viết này tập trung vào việc so sánh ISO 21925 với EN 1366, đặc biệt về tính tuân thủ và các tài liệu đánh giá sự tương đương giữa hai tiêu chuẩn, nhằm xác định xem ISO 21925 có thể thay thế hoặc được coi là tương đương với EN 1366 trong quy định pháp lý hay yêu cầu thử nghiệm hiện hành hay không.

Tổng quan về tiêu chuẩn ISO 21925 và EN 1366

ISO 21925 (Fire resistance tests – Fire dampers for air distribution systems) hiện được ban hành thành nhiều phần, trong đó đáng chú ý:

• ISO 21925-1:2018 – Quy định phương pháp thử khả năng chịu lửa cho các Van chặn lửa cơ khí (mechanical dampers). Tiêu chuẩn này gộp các yêu cầu từ bộ ISO 10294 cũ thành một tài liệu duy nhất và hướng tới việc đồng bộ hóa với các tiêu chuẩn khu vực/quốc gia về thử nghiệm cửa chặn lửa​

• ISO 21925-2:2021 – Phương pháp thử cho Van chặn lửa kiểu trương nở (intumescent dampers). Đây là loại van chặn lửa thụ động, không có cơ cấu chuyển động, sử dụng vật liệu trương nở khi gặp nhiệt để bịt kín đường ống gió khi cháy xảy ra. ISO 21925-2 mô tả cách thử và đánh giá khả năng cản lửa, khói của loại van chặn lửa này tương tự ISO 21925-1 nhưng dành cho Van chặn lửa phi cơ khí.

cdn.standards.iteh.ai

. Nội dung bao gồm lắp đặt mẫu van chặn lửa vào tường hoặc sàn chịu lửa và thử trong lò để đánh giá các tiêu chí về tính toàn vẹn (Integrity) và khả năng cách nhiệt trong thời gian cháy nhất định, tương tự mục tiêu của EN 1366-2. ISO 21925-1 áp dụng cho van chặn lửa cơ khí (loại có cánh và cơ cấu đóng), không áp dụng cho van chỉ dùng kiểm soát khói (smoke control dampers)​

standards.iteh.ai

EN 1366 là bộ tiêu chuẩn châu Âu về thử nghiệm chịu lửa cho các hệ thống dịch vụ kỹ thuật trong công trình (Fire resistance tests for service installations). Bộ này gồm nhiều phần, mỗi phần cho một loại đối tượng khác nhau. Trong đó:

• EN 1366-2: Fire dampers – Phần 2 của EN 1366 quy định phương pháp thử khả năng chịu lửa cho Van chặn lửa cơ khí gắn trên tường hoặc sàn ngăn cháy. Thử nghiệm đánh giá khả năng của Van chặn lửa ngăn lửa, khói và khí nóng lan từ khoang cháy này sang khoang khác qua hệ thống ống gió​

• EN 1366-12: Non-mechanical fire barrier for ventilation ductwork – Phần 12 của EN 1366 quy định thử nghiệm cho van chặn lửa phi cơ khí trong đường ống thông gió (bao gồm van chặn lửa trương nở hoặc giải pháp ngăn lửa không có bộ phận chuyển động). EN 1366-12 được sử dụng để thử các thiết bị mà EN 1366-2 không bao quát. Thực tế, EN 1366-2 dẫn chiếu tới EN 1366-12 cho trường hợp van chặn lửa phi cơ khí​

eurolab.net

. EN 1366-2 yêu cầu mẫu van chặn lửa lắp vào vách/tường chịu lửa chuẩn và thử trong lò theo tiêu chuẩn EN 1363-1. Tiêu chuẩn này không áp dụng cho các van chặn lửa lắp trần giả và đặc biệt không áp dụng cho loại van chặn lửa phi cơ khí (non-mechanical dampers)​

eurolab.net

eurolab.net

, nghĩa là muốn đánh giá van trương nở thì phải dùng phần 12 chứ không dùng phần 2.

Như vậy, phạm vi kỹ thuật của ISO 21925-1 tương đồng với EN 1366-2 (đều dành cho van chặn lửa cơ khí), còn ISO 21925-2 tương ứng với EN 1366-12 (dành cho loại phi cơ khí). Cả hai bộ tiêu chuẩn đều hướng tới việc đánh giá khả năng của van chặn lửa chịu được lửa bao lâu (thông qua các tiêu chí E (Integrity), I (Insulation), và có thể S (Smoke leakage) nếu áp dụng). Sự ra đời của ISO 21925 cho thấy nỗ lực của ISO nhằm hài hòa yêu cầu thử nghiệm trên phạm vi quốc tế. Theo lời giới thiệu của ISO 21925-1: “ISO 21925-1 được kỳ vọng sẽ góp phần thúc đẩy việc đồng bộ các yêu cầu trong các tiêu chuẩn khu vực và quốc gia liên quan thử nghiệm van chặn lửa theo tiêu chuẩn này”​

cdn.standards.iteh.ai

. Nói cách khác, ISO mong muốn tạo ra một chuẩn chung có thể được các khu vực (như châu Âu) công nhận hoặc tham chiếu, giảm sự trùng lặp tiêu chuẩn.

Yêu cầu tuân thủ và quy định pháp lý

Mặc dù mục tiêu kỹ thuật tương đồng, việc tuân thủ tiêu chuẩn nào lại phụ thuộc vào quy định pháp lý của từng thị trường. Đặc biệt tại châu Âu và Anh, các quy định về sản phẩm xây dựng bắt buộc phải tuân theo tiêu chuẩn châu Âu cho mục đích chứng nhận và đánh dấu CE. Cụ thể:

• Quy định Sản phẩm Xây dựng (CPR) của EU yêu cầu rằng van chặn lửa phải được thử nghiệm và chứng nhận theo tiêu chuẩn EN tương ứng trước khi đưa ra thị trường châu Âu. Tại Anh (và tương tự ở EU), từ 1/7/2013, tất cả các van chặn lửa lắp đặt trong công trình bắt buộc phải mang dấu CE, tuân thủ các yêu cầu được nêu trong tiêu chuẩn EN 15650:2010​

• ISO 21925 trong bối cảnh pháp lý: Hiện tại, ISO 21925 không nằm trong danh mục tiêu chuẩn hài hòa của EU cho van chặn lửa, do đó không thể dùng ISO 21925 thay thế cho EN 1366-2 khi cần chứng nhận CE hay đáp ứng yêu cầu luật pháp tại châu Âu. Không có quy định pháp lý châu Âu nào cho phép “nộp kết quả thử ISO” thay cho kết quả thử EN trong lĩnh vực này. Ví dụ, một hướng dẫn của Anh quốc về an toàn phòng cháy trong bệnh viện (HTM 05/02) cũng quy định thử nghiệm van chặn lửa phải theo BS EN 1366-2 và phân loại theo BS EN 13501-3 khi lắp đặt cho các lối thoát nạn hoặc khu vực có nguy cơ cháy​

• Các khu vực khác trên thế giới: Bên ngoài châu Âu, việc chấp nhận tiêu chuẩn ISO hay EN sẽ tùy thuộc quy định mỗi nước. Một số quốc gia có thể lựa chọn áp dụng tiêu chuẩn ISO 21925 làm tiêu chuẩn quốc gia (ví dụ dưới dạng BS ISO 21925, DIN ISO 21925,...). Tuy nhiên, ngay cả khi được chấp nhận quốc gia, để đáp ứng yêu cầu xuất khẩu hoặc dự án theo chuẩn châu Âu, các kết quả thử ISO nhiều khả năng vẫn phải thử lại theo EN. Cho đến nay, chưa có tín hiệu rộng rãi rằng cơ quan thẩm quyền của quốc gia nào hoàn toàn thay thế EN 1366-2 bằng ISO 21925-1 trong quy định của họ. Các phòng thử nghiệm quốc tế hiện nay thường được công nhận để thử theo cả hai hệ tiêu chuẩn; ví dụ, một phòng thử nghiệm ở Châu Âu (FIRES, Slovakia) liệt kê cả EN 1366-2:2015 và ISO 21925-1:2018 trong danh mục phương pháp thử được công nhận, nhưng việc lựa chọn thử theo chuẩn nào sẽ phụ thuộc yêu cầu của khách hàng hoặc thị trường đích. Nói tóm lại, ISO 21925 không đương nhiên được chấp nhận trong các bối cảnh pháp lý vốn yêu cầu EN 1366 trừ khi có quy định cụ thể cho phép.

h-v-c.com

. EN 15650 là tiêu chuẩn sản phẩm quy định các yêu cầu cơ bản đối với van chặn lửa, và tiêu chuẩn này dẫn chiếu bắt buộc đến EN 1366-2 để thực hiện thử nghiệm lò nung cũng như EN 13501-3 để phân loại tính năng chịu lửa​

h-v-c.com

. Nói cách khác, để được CE Marking, nhà sản xuất phải có kết quả thử nghiệm van chặn lửa theo EN 1366-2 (đối với loại cơ khí) và phân loại theo EN 13501-3, sau đó tuân theo EN 15650 để chứng nhận. Một tài liệu từ nhà sản xuất BSB (Anh) cũng nhấn mạnh: “Để van chặn lửa tuân thủ CPR và được gắn CE, sản phẩm phải tuân thủ tiêu chuẩn EN 15650, bao gồm việc thử nghiệm theo EN 1366-2, phân loại theo EN 13501-3 và áp dụng mở rộng theo EN 15882-2”​

paddeco.com

. Điều này cho thấy EN 1366-2 là tiêu chuẩn bắt buộc trong khung pháp lý châu Âu cho thử nghiệm van chặn lửa cơ khí. Tương tự, EN 1366-10 được yêu cầu cho van kiểm soát khói, và EN 1366-12 cho van phi cơ khí, khi có liên quan.

paddeco.com

. Các ví dụ này khẳng định trong khối EU/Anh, EN 1366-2 là chuẩn mực pháp lý, còn ISO 21925-1 chỉ đóng vai trò tham khảo kỹ thuật nếu cần, chứ không được dùng làm bằng chứng tuân thủ.

So sánh và đánh giá sự tương đương giữa ISO 21925 và EN 1366

Về nội dung kỹ thuật, ISO 21925-1:2018 và EN 1366-2:2015 có mục đích và phương pháp tương tự nhau – cả hai đều thử nghiệm van chặn lửa cơ khí bằng cách lắp vào kết cấu chịu lửa và nung nóng một phía để đánh giá khả năng cản lửa/khói. ISO 21925-1 ra đời sau nên đã tích hợp nhiều khía cạnh mà trước đây EN 1366-2 cùng các tiêu chuẩn liên quan mới đáp ứng được. Ví dụ, ISO 21925-1 có một Phụ lục C chuyên về thử nghiệm cơ cấu chốt nhiệt (thermal release mechanism) của van chặn lửa​

h-v-c.com

. Đây là phép thử độ tin cậy và hoạt động của cầu chì nhiệt hoặc cảm biến nhiệt dùng để đóng van chặn lửa khi nhiệt độ tăng cao. Trong hệ thống tiêu chuẩn châu Âu, thử nghiệm cơ cấu chốt nhiệt không nằm trực tiếp trong EN 1366-2 mà được đề cập thông qua các yêu cầu của tiêu chuẩn sản phẩm EN 15650 và tiêu chuẩn cơ điện khác (ví dụ, thử độ bền cơ cấu chốt nhiệt có thể tham chiếu tiêu chuẩn riêng như ISO 10294-4 cũ hoặc các tiêu chuẩn về môi trường như EN 60068 cho ăn mòn muối​

h-v-c.com

). Việc ISO 21925-1 tích hợp thử nghiệm này cho thấy tiêu chuẩn ISO chi tiết hơn ở một số mặt, song về kết quả chính (thời gian chịu lửa đạt được với các tiêu chí E, I, S) thì không có khác biệt lớn về bản chất so với EN 1366-2.

Tương tự, ISO 21925-2:2021 về van trương nở có mục tiêu gần với EN 1366-12:2014+A1:2020 của châu Âu. Mỗi tiêu chuẩn đưa ra cấu hình thử nghiệm và tiêu chí đánh giá riêng cho loại van phi cơ khí. Do EN 1366-2 không áp dụng cho van phi cơ khí, nên về mặt kỹ thuật, để thay thế toàn diện bộ EN 1366 liên quan đến van chặn lửa, cần kết hợp cả ISO 21925-1 và ISO 21925-2 (tương ứng với EN 1366-2 và EN 1366-12). Nếu một dự án yêu cầu tuân thủ “toàn bộ yêu cầu thử nghiệm van chặn lửa theo chuẩn châu Âu”, thì chỉ có ISO 21925-1 sẽ chưa đủ cho các trường hợp đặc thù như van trương nở – đây là lưu ý khi so sánh phạm vi hai bộ tiêu chuẩn.

Mặc dù mục đích và phương pháp thử tương đồng, hiện không có tài liệu chính thức nào công bố ISO 21925-1 là “tương đương hoàn toàn” với EN 1366-2. Các cơ quan tiêu chuẩn hóa như CEN và ISO cũng chưa ban hành tuyên bố chung nào về việc chấp nhận chéo kết quả thử nghiệm giữa hai tiêu chuẩn này. Thông thường, khi một tiêu chuẩn ISO được chấp nhận tại châu Âu, nó sẽ được công bố dưới dạng EN ISO (tiêu chuẩn quốc tế được chấp nhận làm tiêu chuẩn châu Âu). Tuy nhiên, trong trường hợp này, ISO 21925-1 không được thông qua thành EN ISO tương ứng, mà CEN vẫn duy trì EN 1366-2 riêng. Điều đó có nghĩa là về mặt thủ tục tiêu chuẩn, hai tài liệu này song song tồn tại và chưa hợp nhất. Thậm chí trong tiêu chuẩn EN 15882-2:2022 (tiêu chuẩn về áp dụng mở rộng kết quả thử nghiệm cho van chặn lửa), dù ban soạn thảo có nhắc tới ISO 21925-1 trong phần tài liệu tham khảo​

standards.iteh.ai

, nhưng bản thân EN 15882-2 vẫn phục vụ cho kết quả theo EN 1366-2 là chính.

Về tính tương đương trong thử nghiệm thực tế, các chuyên gia kỹ thuật đánh giá rằng kết quả thử nghiệm theo ISO 21925-1 và EN 1366-2 về cơ bản là tương đương về mặt đánh giá hiệu năng, do cả hai đều dựa trên cùng nguyên lý thử (biểu đồ nhiệt theo tiêu chuẩn ISO 834/EN 1363, cùng tiêu chí E, I,…). Tuy vậy, sự khác biệt chi tiết trong quy trình thử (ví dụ: số lượng mẫu cần thử, hình dạng lắp đặt, hoặc các yêu cầu phụ khác) có thể dẫn đến việc kết quả không thể hoán đổi trực tiếp. Chẳng hạn, nếu EN 1366-2 yêu cầu thử ở hai kích thước lớn nhỏ khác nhau và cả phương ngang/phương đứng, còn ISO 21925-1 có thể gộp thử trong một mẫu hoặc có khác biệt nhỏ ở điều kiện, thì nhà quản lý có thể không chấp nhận lấy kết quả ISO để suy ra phân loại EN. Do đó, trong thực tiễn nếu một dự án hoặc quy định yêu cầu “theo EN 1366-2” thì bắt buộc phải có thử nghiệm EN 1366-2, trừ phi cơ quan có thẩm quyền đồng ý trước rằng chứng chỉ ISO 21925-1 được chấp nhận thay thế.

Tài liệu chính thức và nghiên cứu về sự tương đương

Cho đến thời điểm hiện tại, các tài liệu chính thức từ cơ quan tiêu chuẩn hoặc quản lý về việc so sánh trực tiếp ISO 21925 với EN 1366 còn rất hạn chế. Không có công bố nào từ ISO hay CEN khẳng định hai tiêu chuẩn này “hoàn toàn tương đương”. Tuy nhiên, một số tài liệu hướng dẫn và ấn phẩm kỹ thuật có đề cập đến cả hai:

• Tổ chức ISO (TC 92/SC 2) trong lời giới thiệu ISO 21925-1 đã ám chỉ mục tiêu hài hòa với tiêu chuẩn khu vực, cho thấy định hướng lâu dài là các khu vực như châu Âu có thể xem xét điều chỉnh tiêu chuẩn của họ theo ISO​

• Tài liệu hướng dẫn của ngành: Chẳng hạn, bài viết của HVC (một hãng sản xuất cửa gió tại Anh) liệt kê ISO 21925-1 (Phụ lục C) như một tài liệu liên quan để thử nghiệm cơ cấu chốt nhiệt của cửa chặn lửa​

• Nghiên cứu học thuật: Một số nghiên cứu có thể so sánh hiệu năng của thiết bị theo các chuẩn khác nhau (ví dụ so sánh UL 555 của Mỹ với EN 1366-2 và ISO 21925). Tuy nhiên, những nghiên cứu này thường tập trung vào khía cạnh kỹ thuật (sai khác trong kết quả thử nghiệm), chứ không phải văn bản pháp lý về sự tương đương. Hiện chưa tìm thấy công bố khoa học nào từ các tạp chí chuyên ngành trực tiếp kết luận ISO 21925 có thể thay thế EN 1366 về mặt tuân thủ.

cdn.standards.iteh.ai

. Dù vậy, đây mới chỉ là kỳ vọng, chưa phải thực tế áp dụng.

h-v-c.com

, bên cạnh các tiêu chuẩn EN chính yếu. Điều này cho thấy giới kỹ thuật nhận thức ISO 21925 như tài liệu bổ trợ kỹ thuật, chứ không thay thế vị trí của EN 1366-2 trong hệ thống CE. Tương tự, các hội thảo quốc tế (ví dụ của FCIA – Hiệp hội chống cháy Hoa Kỳ) liệt kê cả ISO 21925 và EN 1366-2 như các tiêu chuẩn thử nghiệm phổ biến cho van chặn lửa, nhưng không tuyên bố chúng hoán đổi cho nhau mà chỉ cung cấp thông tin tham chiếu đa tiêu chuẩn​

fcia.org

Từ các nguồn trên, có thể thấy một điểm đồng thuận: ISO 21925 và EN 1366 có cùng mục đích thử nghiệm, nhưng vai trò pháp lý và công nhận của chúng khác nhau. ISO 21925 mang tính quốc tế và có thể được sử dụng ở những nơi không bị ràng buộc bởi quy định bắt buộc dùng EN. Trong khi đó, EN 1366 là “chuẩn luật định” ở châu Âu cho việc thử nghiệm van chặn lửa. Nếu không có tài liệu hoặc thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau, ISO 21925 không thể tự động coi là tương đương về tuân thủ với EN 1366.

Kết luận

ISO 21925 và EN 1366 có nội dung kỹ thuật tương đồng trong thử nghiệm van chặn lửa, nhưng chưa thể xem ISO 21925 là thay thế trực tiếp hoặc tương đương hoàn toàn với EN 1366 trong bối cảnh quy định pháp lý hiện hành. Minh chứng là tại châu Âu, EN 1366-2 (cùng EN 15650 và EN 13501-3) được luật định yêu cầu để chứng nhận và thiết kế van chặn lửa​

h-v-c.com

​paddeco.com

, trong khi ISO 21925-1 dù có giá trị tham khảo nhưng không được chấp nhận để đánh dấu CE. Tương tự, EN 1366-12 được dùng cho van trương nở, còn ISO 21925-2 chưa được đưa vào quy chuẩn châu Âu. Hiện không có tuyên bố chính thức nào từ các ủy ban tiêu chuẩn cho phép hoán đổi kết quả thử nghiệm giữa hai bộ tiêu chuẩn này. Do đó, ISO 21925 không thể thay thế hoàn toàn EN 1366 khi cần đáp ứng yêu cầu pháp lý hoặc đấu thầu đòi hỏi tiêu chuẩn EN, trừ khi cơ quan có thẩm quyền cụ thể cho phép sau khi đánh giá trường hợp.

Tuy nhiên, về lâu dài, việc ISO ban hành 21925 với mục tiêu hài hòa có thể mở đường cho sự hợp tác giữa ISO và CEN. Nếu CEN đánh giá ISO 21925 đáp ứng đầy đủ yêu cầu, có khả năng trong tương lai một phiên bản EN ISO 21925 có thể xuất hiện, hợp nhất hai hệ tiêu chuẩn. Khi đó, ISO 21925 mới thực sự được coi là tương đương pháp lý với EN 1366. Ở thời điểm hiện tại, các tổ chức và doanh nghiệp cần tuân thủ đúng yêu cầu tiêu chuẩn mà luật pháp hoặc chủ đầu tư quy định. Nếu yêu cầu là EN 1366, thì nên tiến hành thử nghiệm theo EN 1366; còn nếu tiêu chuẩn quốc gia cho phép ISO 21925, cần đảm bảo điều này được sự đồng ý của cơ quan chức năng. Tóm lại, ISO 21925 chưa thể thay thế EN 1366 một cách phổ quát, dù về kỹ thuật hai tiêu chuẩn rất gần gũi nhau. Việc sử dụng ISO 21925 trong bối cảnh yêu cầu EN cần được cân nhắc và có sự chấp thuận chính thức để tránh rủi ro không đáp ứng quy định.

Nguồn tài liệu tham khảo: Các thông tin trong bài được tổng hợp từ tiêu chuẩn ISO 21925-1:2018​

cdn.standards.iteh.ai

, mô tả của tiêu chuẩn EN 1366-2 và EN 1366-12​

eurolab.net

, hướng dẫn về yêu cầu CE marking cho Van chặn lửa tại châu Âu​

h-v-c.com

​paddeco.com

, cũng như các tài liệu kỹ thuật ngành HVAC liên quan đến thử nghiệm Van chặn lửa​

h-v-c.com

. Những nguồn này cho thấy bức tranh toàn diện về mối quan hệ và sự khác biệt giữa ISO 21925 và EN 1366 trong thực tiễn. Các tổ chức tiêu chuẩn và cơ quan quản lý hiện vẫn đang tiếp tục theo dõi và có thể điều chỉnh tiêu chuẩn trong tương lai nhằm đạt được sự tương đồng tốt hơn giữa các hệ thống.

Alex Dao

Phòng nghiên cứu phát triển - Công ty Ngôi Sao Châu Á