NEWS

TÓM TẮT THÔNG TIN CHÍNH SÁCH THƯƠNG MẠI MỸ NĂM 2025 ĐỐI VỚI VIỆT NAM VÀ TRUNG QUỐC (Từ thời điểm tháng 7 năm 2025)

I. Bối cảnh chung và Định hướng chính sách thương mại nhiệm kỳ 47 (2025) của Tổng thống Trump

Chính quyền Tổng thống Donald Trump nhiệm kỳ 47 (bắt đầu từ 2025) tiếp tục theo đuổi chính sách bảo hộ thương mại mạnh mẽ, sử dụng thuế quan như công cụ đàm phán chính. Kế hoạch ban đầu là áp thuế 10% lên "phần lớn hàng nhập khẩu" và có thể cao hơn tùy theo thâm hụt thương mại của từng nước. Kế hoạch này được tạm hoãn đến ngày 9/7/2025 để đàm phán song phương.

• Việt Nam và Trung Quốc là trọng tâm: Do cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung (2018-2019), nhiều nhà nhập khẩu Mỹ đã chuyển đơn hàng từ Trung Quốc sang Việt Nam để né thuế. Kết quả là xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ tăng gần gấp ba, đưa Mỹ trở thành thị trường lớn nhất của Việt Nam. Điều này khiến Mỹ lo ngại hiện tượng "tràn hàng" (hàng hóa Trung Quốc "đội lốt" xuất xứ Việt Nam).

• Đối với Trung Quốc: Mỹ đạt thỏa thuận "đình chiến" hạn chế, Trung Quốc nhượng bộ một phần (khôi phục Mỹ tiếp cận khoáng sản đất hiếm), nhưng nhiều bất đồng khác vẫn tồn tại.

• Đối với Việt Nam: Mỹ đe dọa áp thuế rất cao (lên tới 46% trên hầu hết hàng hóa) nếu không có thỏa thuận trước ngày 9/7/2025. Mức thuế này còn cao hơn thuế Mỹ đang áp lên hàng Trung Quốc (~25%). Dưới áp lực này, Việt Nam đã đàm phán và đạt được thỏa thuận song phương vào đầu tháng 7/2025.

II. Các chính sách thuế nhập khẩu chính năm 2025

1. Thuế Mục 232 đối với thép và nhôm (thuế vì an ninh quốc gia):

• Từ 12/3/2025, chính quyền Trump khôi phục và mở rộng thuế Mục 232 lên toàn bộ sản phẩm thép và nhôm nhập khẩu với mức 25% đồng loạt, không có ngoại lệ hay hạn ngạch miễn trừ. Mức thuế này được áp dụng đều cho hàng thép và nhôm từ cả Việt Nam và Trung Quốc.

• Tác động: "Các mặt hàng thép tấm gia công (ví dụ cửa gió dập từ tôn thép, khung thép hàn) hay thép hộp (ống hộp đã gia công, sơn) từ cả Việt Nam và Trung Quốc đều bị đánh thuế 25% ngay tại cửa khẩu Mỹ. Tương tự, nhôm tấm mỏng (nan nhôm, cửa gió nhôm, vách nhôm) và nhôm định hình (profile) từ hai nước này cũng đều chịu thuế 25% theo Mục 232." (US TARIFF REPORT JULY 2025.pdf)

• Lưu ý: Thuế 25% này cộng thêm vào thuế suất tối huệ quốc (MFN) thông thường, nhưng do MFN thấp (0-5%), tác động chính là tăng giá thành nhập khẩu đáng kể.

1. Thuế Mục 301 và thuế “chiến tranh thương mại” với Trung Quốc:

• Các biểu thuế Mục 301 (áp dụng từ 2018-2019) vẫn còn hiệu lực trên phần lớn hàng Trung Quốc: 25% trên khoảng 250 tỷ USD hàng công nghiệp và 7,5% trên khoảng 120 tỷ USD hàng tiêu dùng khác.

• Đối với Việt Nam: "Ngược lại, Việt Nam không bị áp thuế Mục 301." (US TARIFF REPORT JULY 2025.pdf). Điều này tạo lợi thế cạnh tranh lớn cho hàng Việt Nam so với Trung Quốc trong giai đoạn 2018-2024. Ví dụ, một chiếc cửa thông gió kim loại từ Trung Quốc có thể chịu tổng thuế ~50% (25% Mục 232 + 25% Mục 301), trong khi sản phẩm tương tự từ Việt Nam chỉ chịu 25% Mục 232.

1. Chính sách thuế song phương mới năm 2025 (thỏa thuận Mỹ – Việt Nam):

• Ngày 2/7/2025, Tổng thống Trump tuyên bố đạt thỏa thuận với Việt Nam: Mỹ không áp mức thuế 46% như đe dọa, mà thay vào đó áp mức thuế 20% đối với “nhiều mặt hàng” xuất khẩu từ Việt Nam.

• Lưu ý đặc biệt: Những lô hàng "trá hình, chuyển tải" từ nước thứ ba (đặc biệt là Trung Quốc) qua Việt Nam sẽ chịu mức thuế lên đến 40% nếu bị phát hiện. "Điều khoản đặc biệt này nhắm vào hiện tượng hàng Trung Quốc dán nhãn Việt Nam để né thuế – nếu bị phát hiện, các lô đó sẽ bị phạt thuế rất nặng 40%." (US TARIFF REPORT JULY 2025.pdf)

• Mức 20% này được xem là mức tối thiểu chung cho hàng Việt Nam, giúp Việt Nam tiếp tục rẻ hơn hàng Trung Quốc tại Mỹ (vì hàng Trung Quốc vẫn chịu ~25% thuế 301). Mức 20% này nhiều khả năng đã bao gồm thuế MFN. Các sản phẩm chịu thuế 232 (thép/nhôm) có thể vẫn chịu 25% thay vì 20%.

• Đối với Trung Quốc: Mỹ không dành ưu đãi thuế song phương mới. Phần lớn thuế quan Mỹ áp lên hàng Trung Quốc giữ nguyên ở mức cũ (25% hoặc 7,5% theo Mục 301).

III. Các biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp (AD/CVD)

Mỹ áp dụng mạnh mẽ AD/CVD để bảo vệ ngành sản xuất nội địa, với Trung Quốc là mục tiêu hàng đầu.

• Hàng Trung Quốc: Rất nhiều sản phẩm thép, nhôm của Trung Quốc chịu thuế AD/CVD rất cao (có loại lên đến vài trăm phần trăm), khiến hàng hóa gần như mất khả năng cạnh tranh. Ví dụ: thép cán nguội và thép mạ kẽm Trung Quốc chịu tổng thuế trên 200%; nhôm định hình Trung Quốc chịu AD ~86% và CVD ~17% từ năm 2010.

• Hàng Việt Nam:Thép tấm/cuộn: Việt Nam không có lệnh AD trực tiếp. Tuy nhiên, nếu sử dụng nguyên liệu Trung Quốc (ví dụ thép cán nguội/thép mạ dùng phôi Trung Quốc), sẽ bị coi là lẩn tránh thuế và bị truy thu thuế AD/CVD bằng mức áp cho Trung Quốc (ví dụ: thép mạ của VN dùng phôi TQ bị thu thuế AD 199,43% + CVD 256,44%). Mỹ cũng đã mở điều tra AD/CVD với thép chống ăn mòn của Việt Nam năm 2024.

• Thép ống/hộp: Việt Nam không có lệnh AD đáng kể. Nhưng nếu ống thép Việt Nam sử dụng nguyên liệu cuộn thép Trung Quốc, Mỹ có thể áp thuế AD của Trung Quốc (40-114%).

• Nhôm tấm, nhôm mỏng: Việt Nam không bị áp AD/CVD trực tiếp.

• Nhôm định hình (đùn ép): "Năm 2023, Hiệp hội nhôm Mỹ kiện chống bán phá giá nhôm định hình từ 14 nước (bao gồm Việt Nam)... Kết quả vào 10/2024, Ủy ban ITC Mỹ kết luận ngành nhôm Mỹ không bị thiệt hại đáng kể bởi nhôm đùn ép từ 14 nước (kể cả Việt Nam). Do đó, DOC đã không áp thuế AD/CVD nào lên nhôm định hình Việt Nam và các nước trong vụ kiện này." (US TARIFF REPORT JULY 2025.pdf). Đây là tín hiệu tích cực, nhưng Mỹ sẽ theo dõi sát dòng vốn và nguyên liệu từ Trung Quốc vào Việt Nam.

Tóm lại: "Nhìn vào bảng trên, có thể thấy hàng Trung Quốc chịu gánh nặng thuế cao hơn hẳn hàng Việt Nam trên nhiều phương diện. [...] Đặc biệt, rất nhiều sản phẩm thép nhôm của Trung Quốc bị Mỹ áp thuế chống bán phá giá và trợ cấp (có loại lên đến vài trăm phần trăm), khiến giá hàng TQ đội lên rất cao hoặc mất hoàn toàn khả năng cạnh tranh. Ngược lại, đa số hàng thép nhôm Việt Nam hiện chưa bị áp thuế AD/CVD (trừ một vài vụ lẩn tránh liên quan đến nguyên liệu Trung Quốc). Đây vẫn là lợi thế đáng kể cho doanh nghiệp Việt Nam khi xuất khẩu sang Hoa Kỳ." (US TARIFF REPORT JULY 2025.pdf)

IV. Yếu tố ảnh hưởng đến lợi thế xuất khẩu ngoài thuế quan

1. Chi phí logistics và thời gian giao hàng:

• Thời gian vận chuyển đường biển từ Việt Nam sang bờ Tây Hoa Kỳ (30-45 ngày) tương đương với Trung Quốc (20-30+ ngày).

• Chi phí vận tải container hiện ở mức thấp và gần tương đương cho cả hai nước. "Chi phí logis cs trên mỗi đơn vị hàng của Việt Nam và Trung Quốc vào Mỹ hiện không chênh lệch quá lớn." (US TARIFF REPORT JULY 2025.pdf). Thậm chí, cước từ Việt Nam có thời điểm rẻ hơn.

• Kết luận: Logistics không còn là ưu thế lớn của Trung Quốc như trước. "Yếu tố quyết định cán cân chuyển sang là thuế quan, chứ không còn là vận tải như trước đây." (US TARIFF REPORT JULY 2025.pdf)

1. Uy tín xuất xứ và chính sách thương hiệu tại Mỹ:

• Trung Quốc: Chịu định kiến lớn tại Mỹ do căng thẳng thương mại, lo ngại an ninh (UFLPA, công nghệ). Hình ảnh "Made in China" bị ảnh hưởng bởi các vụ bê bối chất lượng và lo ngại gián điệp. "Một khảo sát Pew 2023 cho thấy đa số người Mỹ có thiện cảm với hàng hóa từ các nước đồng minh hơn là từ Trung Quốc." (US TARIFF REPORT JULY 2025.pdf).

• Việt Nam: "Việt Nam nổi lên như điểm đến thay thế đáng tin cậy. Hàng Việt Nam ít bị coi là mối đe dọa – thậm chí Mỹ còn muốn “nâng cấp” Việt Nam thành đối tác công nghệ cao, miễn là Việt Nam giảm phụ thuộc linh kiện Trung Quốc." (US TARIFF REPORT JULY 2025.pdf). Hình ảnh "Made in Vietnam" tạo cảm giác yên tâm hơn cho người mua Mỹ. Việt Nam cũng tích cực kiểm soát việc doanh nghiệp Trung Quốc mượn xuất xứ Việt.

• Tóm lại: "Về uy n xuất xứ, Việt Nam đang có lợi thế mềm so với Trung Quốc. Chính phủ Mỹ và doanh nghiệp quốc tế xem Việt Nam là nguồn cung thay thế n cậy, ít rủi ro địa chính trị. Hình ảnh hàng Việt Nam tại Mỹ khá ch cực hoặc trung nh, trong khi hàng Trung Quốc chịu nhiều hoài nghi." (US TARIFF REPORT JULY 2025.pdf)

1. Rào cản kỹ thuật và tiêu chuẩn chất lượng:

• Thị trường Mỹ có yêu cầu kỹ thuật và tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt (ASTM, ANSI/NSA, UL, AMCA, ASHRAE, OSHA, EPA...).

• Trung Quốc: Có kinh nghiệm lâu năm, nhiều nhà máy đạt chứng chỉ quốc tế. Tuy nhiên, sự không đồng đều và các vụ bê bối chất lượng trong quá khứ khiến hàng Trung Quốc bị giám sát chặt chẽ.

• Việt Nam: Nền sản xuất xuất khẩu còn mới nhưng đang tiến bộ nhanh nhờ FDI và đơn hàng lớn. Nhiều công ty Việt đã đạt các chứng chỉ quốc tế.

• Rào cản chung: Cả hai nước đều không phải đối tác FTA, nên sản phẩm thép nhôm bị loại khỏi các dự án mua sắm công của Mỹ (Buy American Act, Buy America).

• Tóm lại: Rào cản kỹ thuật áp dụng công bằng, nhưng Việt Nam có lợi thế về "uy tín tuân thủ" và ít vướng lo ngại phi thương mại hơn Trung Quốc.

V. Kết luận: So sánh toàn diện hàng Việt Nam và Trung Quốc tại thị trường Mỹ (2025)

Trong năm 2025, sản phẩm thép và nhôm xuất xứ Việt Nam có ưu thế cạnh tranh toàn diện hơn so với sản phẩm Trung Quốc tại thị trường Mỹ.

• Thuế quan và rào cản thương mại:Hàng Việt Nam chịu thuế tổng thể thấp hơn: 25% (Mục 232) và 20% (thỏa thuận mới), rất ít trường hợp bị AD/CVD.

• Hàng Trung Quốc chịu đồng thời thuế 232 (25%), thuế 301 (25% hoặc 7.5%), và hàng loạt thuế AD/CVD rất cao (có loại hàng trăm phần trăm).

• Điều này đặc biệt đúng với nhôm định hình, thép tấm gia công – lĩnh vực mà Trung Quốc gần như bị cấm vận hoàn toàn bởi thuế AD/CVD.

• Ưu đãi song phương: Mỹ không có FTA hay GSP với cả hai nước. Tuy nhiên, Việt Nam đã đàm phán được mức thuế chung 20%, trong khi Trung Quốc vẫn ở thế "đối đầu" và giữ mức thuế cũ. Mỹ muốn giữ Việt Nam trong chuỗi cung ứng.

• Logistics: Chi phí và thời gian vận chuyển gần như tương đương, không còn là yếu tố tạo lợi thế lớn cho Trung Quốc.

• Uy tín xuất xứ và thương hiệu: Hàng Việt Nam có hình ảnh "sạch" và ít bị chính trị hóa hơn, được chính phủ và doanh nghiệp Mỹ tin cậy hơn như một nguồn cung thay thế. Hàng Trung Quốc chịu nhiều nghi ngại về chất lượng và an ninh.

• Rào cản kỹ thuật và chất lượng: Cả hai đều phải đáp ứng tiêu chuẩn cao. Trung Quốc có kinh nghiệm nhưng bị giám sát chặt; Việt Nam đang tiến bộ nhanh, ít "tai tiếng" hơn.

"Tổng hợp các mặt, có thể kết luận: Trong năm 2025, sản phẩm thép và nhôm xuất xứ Việt Nam có ưu thế cạnh tranh toàn diện hơn so với sản phẩm xuất xứ Trung Quốc tại thị trường Mỹ." (US TARIFF REPORT JULY 2025.pdf). Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để chiếm lĩnh thị phần mà Trung Quốc để lại, nhưng cần tiếp tục nâng cao chất lượng, minh bạch xuất xứ và đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường Mỹ.

Tổng hợp bới Phòng Nghiên Cứu Thị Trường - Công ty NSCA